کشورهای استفاده کننده از فرمان راست

چرا برخی کشورها از سیستم فرمان راست استفاده می‌کنند؟

به‌صورت تعریف استاندارد و بین‌المللی به سیستم قرار داشتن فرمان خودروها در سمت راست، «سیستم ترافیک چپ» (منظور جاده است) و به سیستم فرمان چپ، «سیستم ترافیک راست» گفته می‌شود.

حال سوال این است که دلیل این تفاوت چه می‌تواند باشد؟ کدام کشورها از این مدل فرمان استفاده می‌کنند؟ و در نهایت اینکه سمت راست بودن فرمان خودرو چه مزایا و معایبی دارد؟ این‌ها سوالاتی است که سعی می‌کنیم در این مطلب علاوه بر معرفی این سیستم به آنها پاسخ دهیم. پس با ما همراه باشید تا با یکی از جذاب­‌ترین دانستنی­‌های دنیای خودرو آشنا شوید.

ریشه تاریخی و علت فرمان سمت راست

در مطالب مختلف برای علت این تفاوت سیستم فرمان دلایل مختلفی گفته شده اما شاید مهمترین آن‌ها، به حفظ امنیت و دفاع از خود بازمی‌گردد. از آنجایی که بیشتر آدم‌ها وقتی به‌دنیا می‌آیند راست‌دست هستند، در سیستم کنترل توسط سمت راست، هر کسی موقع افتادن اتفاقی توانایی بیشتری در کنترل اوضاع و دفاع از خود دارد.

دلیل دیگری که باز هم ریشه در تاریخ دارد این است که در قدیم شوالیه ها هنگام مبارزه می‌بایست شمشیر خود را دست قدرتمندتر (دست راست) گرفته و در سمتی می‌ایستاند که شمشیر به فرد مقابل نزدیک‌تر باشد. با توجه به راست دست بودن اغلب جنگجویان سیستم حرکت از چپ تا سال‌ها مرسوم بود.

این شیوه به کالاسکه‌رانان هم رسید که بطور غریزی شلاق خود را دست راست می‌گرفتند و برای امنیت بیشتر پیاده‌رو و عابران از سمت چپ جاده حرکت می‌کردند. این زنجیره انتخاب‌های نظامی و غیرنظامی دست به دست هم داد تا بیشتر مردم عادی هم به این شیوه عادت کنند و عبور و مرور خود را بر همین اساس بچینند.

چیزی که از آن در تاریخ به‌عنوان مهمترین اتفاق در تغییر این عادات و فراگیر شدن سیستم ترافیک راست (همان فرمان چپ و معمول) در بیشتر نقاط دنیا نام برده می‌شود، انقلاب فرانسه و درگیری‌های استعمارگری بود. پیش از انقلاب کبیر فرانسه، مردم عادی از کنار خیابان و از سمت چپ و کالسکه‌های اشراف و ثروتمندان از میان خیابان (باند سبقت) رفت‌و‌آمد می‌کردند. پس از انقلاب فرانسه، نظام طبقه‌بندی اجتماعی شکسته شد و دیگر کالسکه‌سواری وجود نداشت که بخواهد از خیابان گذر کند. از همین رو، مردم عادی هم تمایلی به حفظ جهت حرکت نداشتند و این نظام عبور و مرور را برهم زدند. به این ترتیب، با گذشت زمان مستعمره‌های انگلستان به همان سیستم چپ پایبند ماندند و مستعمره‌های «ناپلئون» و فرانسه سیستم خود را به راست تغییر دادند.

کدام کشورها از سیستم فرمان راست استفاده می‌کنند؟

امروزه در موضوع جهت رانندگی، حدود یک‌چهارمِ راه‌ها و یک‌سومِ جمعیت جهان را کشورهایی تشکیل می‌دهند که در آنها سیستم ترافیک چپ (سیستم فرمان راست) برقرار است. اکثر این کشورها قبلاً مستعمره انگلستان بوده‌اند. هر چند که تعدادی از آن‌ها که همچنان این سیستم در آنجا برقرار است مثل ژاپن و تایلند و … هیچوقت جزو این مستعمره‌ها نبوده‌‌اند.

از طرف دیگر، بعضی از این کشورها، نیز بعد از رهایی از این استعمار روش خود را عوض کردند و به کشورهای سیستم ترافیک راست و فرمان سمت چپ پیوستند.

تنها ۳۵ درصد جهان از روش اصلی و قدیمی فرمان راست استفاده می‌کنند که از مشهورترین این کشورها می‌توان به انگلستان، استرالیا، نیوزلند و هند اشاره کرد. علت اینکه کشورهای ذکر شده از سیستم فرمان راست استفاده می‌کنند به این بازمی‌گردد که در آن زمان مستعمره‌ی انگلستان بوده‌اند و بنابراین قوانین انگلستان در آن کشورها جاری بوده است. ژاپن نیز دارای سیستم ریلی ملی فوق‌العاده‌ای است که از سیستم فرمان راست پیروی می‌کند.

فرمان سمت چپ

مزایا و معایب قرار گرفتن فرمان در سمت راست

در حال حاضر بزرگترین تفاوتی که بین سیستم فرمان راست و فرمان سمت چپ وجود دارد بستگی به این موضوع دارد که کدام دست چه کاری می‌کند؟ عوض کردن دنده مهم‌تر است یا کنترل فرمان؟ جدا از اهمیت، شما با کدام راحت‌تر هستید؟ اینکه دست قوی‌تر (معمولاً دست راست) فرمان را در اختیار داشته باشد بهتر است؟ یا نه، شما به عنوان یک راست‌دست اصلاً دنده عوض کردن با دست چپ را نمی‌توانید تحمل و تصور کنید؟

بحث داغی که بین قانون‌گذاران و سازندگان خودرو و طرفداران هر دو مدل رانندگی و ترافیک همیشه مطرح بوده همین است. دست قوی‌تر اگر روی فرمان باشد، دست ضعیف‌تر می‌تواند به همان دقت دنده را عوض کند یا با پنل رادیو و پخش ماشین و کیبورد و داشبورد کار کند؟ چه کسی گفته که کار با دنده و کنترلرها کمتر از اهمیت خود فرمان است؟ اگر حین این کار کردن با کیبورد و … به‌خاطر عدم دقت و قدرت کافی دست ضعیف‌تر، کنترل دست قوی‌تر روی فرمان به مخاطره افتاد و تمرکز راننده به‌هم ریخت چه اتفاقی ممکن است رخ دهد؟ تمام این سوالات نگرانی‌هایی است که کارشناسان و رانندگان در کشورهای مختلف با آن‌ها درگیرند.

ضمن اینکه غیر از خود ماشین، نوع جاده‌ها و فرق ترافیک چپ و راست و سوانحی که در آن‌ها پیش می‌آید هم مهم است. تجربه و گزارش‌ها نشان داده درصد خطر در کشورهایی که مهاجر یا توریست‌پذیر هستند، بیشتر است. خصوصاً برای کشورهایی که از سیستم فرمان راست استفاده می‌کنند. از آنجایی که امروزه درصد بیشتری در دنیا از فرمان چپ و ترافیک راست استفاده می‌کنند، خطر وقوع تصادفات رانندگی برای آن‌ها در کشورهای مقابل و راست‌فرمان علی‌رغم یادگیری و گرفتن گواهینامه بیشتر است. چون باید عادت قبلی خود را دور بریزند و به قوانین جدید عادت کنند.

نتیجه‌گیری

شاید برای من و شمایی که از اولین روز در این سیستم فرمان چپ و ترافیک راست رانندگی و فعالیت کردیم، سیستم فرمان سمت راست خیلی عجیب و متفاوت و نشدنی به‌نظر بیاید؛ اما همین عجیب بودن برای ساکنین آن کشورها هم به همین میزان است و در نهایت، هر دو با تمرین و یادگیری قابل استفاده است. به‌قول آن مثل قدیمی و معروف: آدمیزاد بنده عادت است!